Trang
Sự khác biệt kết cấu giữa xe máy xăng và xe máy điện khiến hoán cải trở thành lựa chọn rủi ro, tiềm ẩn nguy cơ va đập, cháy pin và chập điện cao.
TP.HCM mới đây đã kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải xem xét cho phép hoán cải xe máy xăng sang xe điện (retrofitting), nhằm tận dụng nguồn xe cũ hiện có, giảm phát thải khí nhà kính và tiết kiệm chi phí chuyển đổi phương tiện.
Theo đề xuất, nếu được cho phép và có hành lang pháp lý rõ ràng, người dân có thể thay động cơ xăng bằng mô-tơ điện và pin, thay vì phải mua xe điện mới hoàn toàn.
Theo lý thuyết, việc hoán cải nghĩa là thay thế động cơ xăng bằng mô-tơ điện, lắp thêm bộ pin và các thiết bị điều khiển cần thiết. Thay vì phải mua xe điện mới, người dân chỉ cần đưa xe cũ tới các cơ sở kỹ thuật để lắp đặt hệ thống điện, tiết kiệm đáng kể chi phí ban đầu.
Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này không đơn giản. Ngoài các vấn đề kỹ thuật, việc hoán cải còn tiềm ẩn nhiều rủi ro về an toàn, tính pháp lý và khả năng vận hành lâu dài của phương tiện.
Các chuyên gia kỹ thuật cho rằng, việc thay động cơ xăng bằng hệ thống điện có thể làm thay đổi hoàn toàn kết cấu và trọng lượng của xe, vốn đã được nhà sản xuất tính toán kỹ lưỡng.
Theo ông Bùi Văn Hùng - chuyên gia kỹ thuật của một hãng xe máy tại Việt Nam, khung xe máy xăng không được thiết kế để gắn pin và mô-tơ điện. Khi thay đổi cụm động cơ và truyền động nguyên bản, xe dễ mất cân bằng, làm sai lệch thông số kỹ thuật ban đầu, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống giảm xóc, lốp, khung và khả năng chịu lực.
Tương tự, ông Nguyễn Lê Quốc Việt - Giám đốc bộ phận dịch vụ kỹ thuật và hậu mãi của Dat Bike - cho biết pin xe điện nặng hơn nhiều so với động cơ xăng, do đó khung sườn xe điện được thiết kế riêng để tối ưu vị trí đặt pin và cân bằng trọng lượng. Nếu chỉ lắp pin và mô-tơ điện vào khung xe xăng, toàn bộ kết cấu cần tính toán lại. Hệ thống treo và phanh cũng phải được thiết kế tương thích, bởi xe điện có gia tốc lớn hơn xe xăng thông thường.
Không chỉ vậy, việc đảm bảo khả năng chống nước và tản nhiệt cho hệ thống điện là thách thức không nhỏ. Nếu thiết kế không chuẩn, xe có thể giảm tuổi thọ, dễ chập cháy, thậm chí gây nguy hiểm cho người sử dụng. Một số vụ cháy xe điện thời gian qua cho thấy nhiều xe bị "độ chế" thêm pin hoặc mô-tơ điện mà không được kiểm định kỹ thuật.
Một trong những rào cản lớn nhất của việc hoán cải xe máy xăng sang điện hiện nay là chưa có hành lang pháp lý cụ thể.
Ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên - CEO Selex Motors - cho rằng, về mặt kỹ thuật, việc hoán cải là hoàn toàn khả thi, nhưng vấn đề là ai sẽ được phép thực hiện và quy trình kiểm định, đăng kiểm ra sao. Nếu không có quy định rõ ràng, rất dễ hình thành thị trường xe độ chế tràn lan, gây mất an toàn giao thông và làm khó cho cơ quan quản lý.
TS Nguyễn Văn Long Giang - Trưởng khoa Cơ khí Động lực, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP HCM - cho biết nhà trường từng thực hiện nhiều đề án thử nghiệm hoán cải xe xăng sang điện, nhưng kết quả không đạt yêu cầu thẩm mỹ và an toàn. Các thử nghiệm này cho thấy việc chuyển đổi tuy khả thi ở mức độ nghiên cứu, song khó triển khai đại trà trong thực tế khi khung pháp lý còn thiếu và tiêu chuẩn an toàn chưa rõ ràng.
Về lý thuyết, hoán cải có thể tiết kiệm hơn so với việc mua xe điện mới. Tuy nhiên, khi tính toán kỹ, chi phí này có thể không hề rẻ.
Xe máy điện hiện nay do các hãng sản xuất trong nước như VinFast, Dat Bike, Selex Motors... cung cấp đã có mức giá tương đương, thậm chí rẻ hơn một số mẫu xe xăng phổ thông. Xe mới được thiết kế đồng bộ từ khung, động cơ, pin, phanh, đến hệ thống điện tử, kèm theo bảo hành chính hãng.
Trong khi đó, chi phí hoán cải bao gồm pin, mô-tơ, công lắp đặt, kiểm định và đăng ký lại phương tiện có thể lên tới hàng chục triệu đồng. Chưa kể, tuổi thọ pin chỉ khoảng 3-5 năm, chiếm đến một nửa giá trị bộ kit chuyển đổi. Nếu không có chính sách hỗ trợ hoặc tiêu chuẩn hóa linh kiện, người tiêu dùng có thể phải trả giá gần tương đương một chiếc xe điện mới nhưng lại mang nhiều rủi ro hơn.
Việc retrofit xe máy xăng sang điện không chỉ được Việt Nam đề xuất mà đã được nhiều quốc gia trong khu vực triển khai thử nghiệm.
Tại Indonesia, một số doanh nghiệp đã phát triển bộ kit hoán cải gồm pin, môtơ, hệ thống điện và phần mềm quản lý dành riêng cho từng dòng xe. Tuy nhiên, thách thức lớn vẫn là quy chuẩn pháp lý và kiểm soát chất lượng. Khi xe được đưa ra đường, cơ quan chức năng rất khó kiểm tra bằng mắt thường để xác định xe có đảm bảo an toàn kỹ thuật hay không.
Tại Ấn Độ, Cơ quan Nghiên cứu Ôtô Ấn Độ (ARAI) đã ban hành chuẩn kỹ thuật retrofit cho xe hai bánh từ năm 2022. Theo đó, doanh nghiệp muốn thực hiện hoán cải phải được chứng nhận về an toàn điện, kết cấu khung, pin và hệ thống phanh. Sau khi hoàn tất, xe sẽ được đăng ký lại như phương tiện chạy điện hợp pháp.
Hai công ty dẫn đầu thị trường retrofit ở Ấn Độ hiện nay là Green Tiger Mobility và Starya Mobility. Green Tiger cung cấp bộ hoán cải gồm môtơ, pin và bộ điều khiển với giá khoảng 31.000 rupee (tương đương 9,1 triệu đồng). Trong khi đó, bộ chuyển đổi của Starya Mobility có giá từ 65.000 - 89.000 rupee (khoảng 19,1 - 26,1 triệu đồng), tùy dung lượng pin.
Dù được cấp phép, thị trường retrofit ở Ấn Độ vẫn phát triển chậm. Nguyên nhân là do vấn đề an toàn pin, trọng lượng và kích thước pin lithium lớn khiến xe mất cân bằng, khả năng tản nhiệt kém dẫn đến nguy cơ cháy nổ cao. Ngoài ra, chi phí hoán cải cộng với phí đăng kiểm có thể chiếm tới 60-100% giá trị một chiếc xe điện mới, khiến người dùng không mặn mà.
Trang
