Bài học từ các nước châu Á trong giải quyết xung đột giao thông giữa ô tô và xe máy tại đô thị

Bài toán xung đột giao thông xe máy và ô tô được nhiều nước châu Á giải quyết bằng cách phân làn rõ ràng. Đài Loan, Trung Quốc và Thái Lan đều buộc xe máy đi bên phải hoặc đi trong làn riêng.

Thực trạng giao thông đô thị Việt Nam

Hiện nay, Việt Nam có hơn 70 triệu xe máy và khoảng 6 triệu ô tô lưu thông. Trong khu vực đô thị, ngoại trừ cao tốc và quốc lộ, hai loại phương tiện này thường xuyên dùng chung làn đường, dẫn đến nhiều tình huống xung đột.

Xe máy thường xuyên len lỏi giữa các dòng ô tô, trong khi ôtô đôi lúc lấn làn hoặc vượt ẩu để thoát nhanh. Thực trạng này làm tăng nguy cơ va chạm và khiến giao thông đô thị trở nên hỗn loạn. 

Trước tình hình đó, Cục Cảnh sát giao thông gần đây đã đề xuất thu hẹp làn ô tô xuống dưới 3,5 m ở khu vực nội đô, nhằm buộc phương tiện di chuyển trật tự hơn.

Thực tế, nhiều quốc gia châu Á cũng từng trải qua bài toán tương tự khi số lượng xe máy áp đảo. Các nước như Đài Loan, Trung Quốc hay Thái Lan đã áp dụng những cách tổ chức giao thông riêng cùng hệ thống chế tài nghiêm khắc, từ đó giảm đáng kể tình trạng lộn xộn và tạo ra môi trường lưu thông an toàn hơn.

Đài Loan: Phân làn và tạo "ô chờ" cho xe máy

Đài Loan là một trong những nơi có tỷ lệ xe máy cao hàng đầu thế giới, với hơn 14 triệu chiếc trên tổng dân số chỉ khoảng 23 triệu người. Trước áp lực giao thông khổng lồ, chính quyền Đài Loan đã áp dụng các biện pháp quản lý chặt chẽ và triệt để.

Xe máy bắt buộc phải đi sát lề phải, nhiều tuyến phố còn được bố trí riêng làn dành cho hai bánh. Ô tô tuyệt đối không được lấn vào làn này và ngược lại, xe máy cũng không thể đi sang làn ô tô. Trên cao tốc và các cầu lớn, xe máy bị cấm hoàn toàn.

Một sáng kiến đáng chú ý tại Đài Loan là thiết kế "motorcycle box" - ô chờ dành riêng cho xe máy trước vạch dừng ô tô tại các nút giao. Nhờ vậy, khi đèn xanh bật lên, xe máy và ô tô khởi động tách biệt, giảm đáng kể nguy cơ va chạm. Tuy nhiên, để vận hành hiệu quả, ô tô buộc phải di chuyển đúng làn, không chen lấn tạo dòng mới.

Nhờ quy định rõ ràng và xử phạt nghiêm khắc, dù mật độ xe máy rất cao, giao thông tại Đài Loan vẫn giữ được trật tự đáng kể.

Trung Quốc: Tách biệt cứng giữa ô tô và xe máy

Khác với Đài Loan, Trung Quốc chọn cách quản lý quyết liệt hơn.Tại các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải hay Quảng Châu, xe máy truyền thống bị hạn chế hoặc thậm chí cấm hoàn toàn tại nhiều quận nội thành nhằm giảm ùn tắc và ô nhiễm.

Thay thế xe máy là e-bike (xe điện hai bánh), nhưng phương tiện này cũng phải tuân thủ quy định chặt chẽ: chỉ được chạy trong làn riêng, tốc độ tối đa bị giới hạn và tuyệt đối không được chen vào làn ô tô. 

Đáng chú ý, nhiều thành phố đã đầu tư hẳn làn đường riêng dành cho xe điện và xe thô sơ, được ngăn cách bằng rào thép hoặc dải bê tông để đảm bảo an toàn.

Tại những đô thị nơi xe máy vẫn được phép lưu thông, chính quyền áp dụng hệ thống quản lý nghiêm ngặt như cấm vào đường vành đai, cao tốc, đồng thời bổ sung ô chờ riêng cho xe máy trước vạch dừng ô tô.

Trung Quốc còn đầu tư mạnh vào công nghệ giám sát, với hệ thống camera dày đặc và mức phạt cao cho các hành vi vi phạm. Nhờ sự kết hợp giữa hạ tầng, luật pháp và công nghệ, giao thông tại các đô thị đông đúc của Trung Quốc duy trì được trật tự hơn so với nhiều nước trong khu vực.

Thái Lan: Xe máy buộc đi bên phải

Thái Lan, đặc biệt là thủ đô Bangkok, cũng có mật độ xe máy rất lớn. Khác với Trung Quốc, nước này không cấm xe máy trong đô thị, nhưng áp dụng nguyên tắc rõ ràng: xe hai bánh phải di chuyển ở làn sát lề phải.

Một số trục đường chính còn được bố trí làn phụ dành riêng cho xe máy. Người điều khiển nếu cố tình luồn lách vào làn ô tô tốc độ cao sẽ bị xử phạt nặng. 

Dù vậy, vào giờ cao điểm, cảnh tượng hàng dài xe máy tìm cách chèn vào các khoảng trống giữa dòng ôtô để di chuyển nhanh hơn vẫn diễn ra phổ biến.

Điểm khác biệt so với nhiều nơi là phần lớn người đi xe máy tại Bangkok có ý thức giữ khoảng cách, hạn chế bấm còi, và di chuyển theo hàng lối, giúp giảm bớt sự hỗn loạn. 

Lực lượng cảnh sát giao thông thường xuyên có mặt ở những nút giao đông đúc để xử lý các trường hợp vi phạm, tạo tâm lý răn đe cho người tham gia giao thông. Nhờ vậy, dù xe máy và ô tô cùng chia sẻ mặt đường, giao thông Bangkok tuy dày đặc vẫn duy trì được sự trật tự nhất định.

Từ thực tiễn tại nhiều quốc gia, có thể nhận thấy điểm chung trong cách quản lý giao thông giữa ô tô và xe máy là đều xác định rõ vị trí lưu thông cho từng loại phương tiện. 

Xe hai bánh thường được bố trí đi ở làn sát lề phải hoặc có ô chờ riêng tại nút giao, qua đó tách biệt dòng di chuyển với ô tô.Song song với đó, hệ thống giám sát và chế tài xử phạt được áp dụng nghiêm khắc, giúp hạn chế tình trạng vi phạm và duy trì trật tự.

Trong bối cảnh hạ tầng chưa đủ khả năng đáp ứng, một số thành phố còn lựa chọn phương án siết chặt hoặc cấm xe máy ở các tuyến đường trọng điểm, khu vực trung tâm, điển hình như chính sách đang áp dụng tại Trung Quốc. 

Qua đó có thể thấy, việc phân luồng khoa học kết hợp với khung pháp lý mạnh mẽ có thể trở thành giải pháp hiệu quả để duy trì sự an toàn và trật tự giao thông ngay cả ở những đô thị đông dân, mật độ phương tiện cao.